گزارش عملکرد موسسه تخصصی مطالعات پلنگ آسیایی در سال 93

 با توجه به میزان مرگ و میرهای پلنگ در سالهای اخیر، تهدیدات موجود و نیازسنجیهای صورت گرفته پیشین، موسسه تخصصی مطالعات پلنگ آسیایی سال 1393 را به موضوعات مرتبط با "حفاظت و پایش مشارکتی" اختصاص داده بود .. 

  زیست بوم / آرزو صانعی*: با توجه به میزان مرگ و میرهای پلنگ در سالهای اخیر، تهدیدات موجود و نیازسنجی های صورت گرفته پیشین، موسسه تخصصی مطالعات پلنگ آسیایی سال 1393 را به موضوعات مرتبط با "حفاظت و پایش مشارکتی" اختصاص داده بود که در این راستا، اقدامات اصلی صورت گرفته در سال گذشته به شرح زیر می باشد:

آموزش و توانمند سازی در راستای موضوعات حفاظت و پایش مشارکتی وضعیت پلنگ در ایران:

با توجه به گستره پراکنش پلنگ در کشور، نمی توان حفاظت و پایش وضعیت این گونه را بدون همکاری و مشارکت طیف وسیع ذینفعان متصور شد. بنابراین شناسایی، شبکه سازی و توانمند سازی هدفمند افراد و گروه های موثر مرتبط با پلنگ و زیستگاه های آن از اهداف اصلی این موسسه طی سالهای اخیر بوده است. از زمان تاسیس پورتال تخصصی پلنگ ایرانی تا کنون بیش از هزار و دویست نفر در این مرکز ثبت نام نموده اند که علاوه بر همکاری جهت ثبت و ذخیره اطلاعات مربوط به گونه، ظرفیت قابل توجهی از امکانات و دانش بومی، تخصصهای مرتبط، پشتوانه قابل توجه علمی و اجرایی از سراسر کشور و کلیه استانها را ایجاد نموده اند.

بر این اساس، به دنبال برگزاری کارگاه های آموزشی مهارتی منطقه ای پلنگ ایرانی - دوره اول، که در پاییز و زمستان سال 1391 در چهار استان میزبان آذربایجان غربی، خراسان شمالی، بوشهر و گلستان برگزار شده بود، بر اساس نیازسنجیهای صورت گرفته محورهای آموزشی و محتوای جدیدی برای دوره دوم این سری از کارگاه ها توسط تیمی متشکل از 8 متخصص در زمینه های مربوطه طراحی شد. محورهای آموزشی دوره دوم (1393) این برنامه عبارت بودند از: (1) تحقیقات و پایش مشارکتی وضعیت پلنگ در ایران، (2) آموزش و برنامه های اجتماع محور و (3) رسانه، خبر و کاربرد آن در حفاظت. این کارگاه ها با محورهای آموزشی یاد شده در استانهای البرز، لرستان و خراسان شمالی با حضور گروه های هدف شامل کارشناسان محیط زیست طبیعی، آموزش و روابط عمومی، اعضا پورتال تخصصی پلنگ ایرانی، محیط بانان، افراد بومی و گروه ها و سمنهای محلی برگزار شد.

این برنامه با همکاری اداره کل حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست و مشارکت ادارات کل حفاظت محیط زیست استانهای البرز، لرستان، خراسان شمالی، همچنین دانشگاه محیط زیست و برنامه کمکهای کوچک تسهیلات محیط زیست جهانی برگزار شد و کارشناسان ناظر دفتر آموزش و مشارکتهای مردمی به منظور ارزیابی دوره ها در کلیه کارگاه ها حضور داشتند          

نیازسنجی ها و برگزاری کارگاه برنامه ریزی به منظور تهیه برنامه عملیاتی حفاظت از پلنگ در ایران:

از سال 1391، مجموعه اقداماتی به منظور نیازسنجیهای مرتبط با تهیه و تدوین برنامه عملیاتی حفاظت از پلنگ در کشور با مشارکت و همکاری اداره کل حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست آغاز شده است. به این منظور طی سالهای پیش، نقشه پراکنش زیستگاه های پتانسیل پلنگ در کشور به صورت منطقه ای برای اولین بار و در سطح ملی تهیه شد. همچنین نیازسنجیهایی در ارتباط با موضوعات متعدد از جمله برنامه های اجتماع محور، اولویتهای حفاظتی مرتبط با زیستگاه های گونه و میزان قابل توجه مرگ ومیرهای غیر طبیعی (مانند شکار، طعمه مسموم و تصادفات جاده ای) انجام شد.

در سال 1393 ضمن جمع بندی نتایج، کارگاه برنامه ریزی به میزبانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان با حضور کارشناسان مرتبط با امور گربه سانان استانهای کشور و همچنین کارشناسان ستادی اداره کل حفاظت و مدیریت شکار و صید در روزهای 18 و 19 بهمن ماه، برگزار شد. با توجه به حجم اطلاعات موجود و گستره و وسعت موضوعات مرتبط با حفاظت از پلنگ در کشور، در این کارگاه برنامه ریزی داده های مرتبط پیشین برای سه طیف اصلی از عوامل تهدید پلنگ در مناطق مختلف، به صورت طبقه بندی شده در اختیار مدعوین قرار گرفت و فعالیتهای مربوط به برنامه ریزی به صورت منطقه ای انجام شد. گفتنیست در همین رابطه و به منظور استفاده مطلوب از ظرفیتهای اجرایی و تخصصی موجود در کشور و جلب همکاری افراد و مراکز مرتبط، جلسات دیگری برای تکمیل برنامه ریزیهای صورت گرفته در سال 1394 در نظر گرفته شده است و پیشبینی می شود نسخه اولیه این برنامه در بهار سال آتی تکمیل گردد.

اجرای برنامه پایلوت اجتماع محور در شهرستان سوادکوه، استان مازندران:

از آذرماه 1393، با همکاری اداره کل حفاظت محیط زیست استان مازندران و اداره حفاظت محیط زیست شهرستان سوادکوه، روستای اتو با جمعیتی بالغ بر 350 نفر برای اجرای طرح پایلوت اجتماع محور انتخاب شده است. دست اندرکاران اصلی این طرح مردم بومی و به ویژه گروه های محلی هستند که با کمک تیم توانمندسازی تشکیل می شوند. انتخاب این روستا بر اساس نیازسنجیهای صورت گرفته، ظرفیتهای بومی، مرکزیت روستا و طیف اقشار تاثیرگذار ساکن در آن و همچنین قابلیت الگوسازی برای روستاهای مجاور بوده است. همچنین، به منظور بهبود اثربخشی برنامه های اجتماع محور دستورالعملی طراحی شد که با استفاده از آن می توان نتایج حاصل و عملکرد این برنامه ها را ارزیابی نمود.

تدوین پروتکلها و 3 کتاب راهنما:

در راستای موضوعات حفاظت و پایش مشارکتی وضعیت پلنگ در ایران، سه گروه تخصصی در زمینه های پایش و تحقیقات، آموزش و برنامه های اجتماع محور، همچنین خبر، رسانه و کاربرد آن در حفاظت شکل گرفت. ضمن برگزاری جلسات بحث و بررسی، موضوعات اصلی و زیربنایی مربوطه تعیین شد و بر اساس آن، 3 کتاب راهنما در بر گیرنده اصول و روشهای مرتبط با هر گروه تدوین شده است. همچنین، برخی پروتکلهای مرتبط با موضوعات پایش تهیه و استاندارد سازی روشها از نیمه دوم سال 1393 آغاز شده است.

مطالعات اولیه برای اقدامات سال 1394:

با توجه به چشم انداز بلند مدت تعریف شده موسسه، شرایط موجود و مطالعات اولیه ای که صورت گرفت، فعالیتهای این موسسه در سال 1394 به موضوعات کلی "تحقیقات و توانمندسازی" اختصاص خواهد داشت.

همکاریها و مشارکتها:

سپاس از کلیه ادارات و کارشناسان و افرادی که در برگزاری برنامه های سال 1393 همکاری و مشارکت نمودند و به ویژه:

معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی، دکتر احمد علی کیخا؛ مدیریت اداره کل حفاظت و مدیریت شکار و صید، مهندس مسعود عالیخانی و دکتر علی تیموری؛ هماهنگ کننده ملی برنامه کمکهای کوچک تسهیلات محیط زیست جهانی، مهندس لاله دارایی؛ مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان البرز، دکتر حسین محمدی؛ ریاست دانشگاه محیط زیست، دکتر اصغر محمدی فاضل؛ مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان لرستان، مهندس مهرداد فتحی بیرانوند؛ مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان خراسان شمالی، دکتر علی اصغر مطهری؛ مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان، دکتر سعید محمودی؛ مدیر کل دفتر آموزش و مشارکتهای مردمی، دکتر محمد درویش، مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان مازندران، دکتر ناصر مهردادی؛ مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر، دکتر حسین دلشب، ریاست اداره ساماندهی و هماهنگی امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست، مهندس امیر حسین داداشی و کارشناس موضوع، مهندس حمیدرضا عسگریان.         

همچنین سپاس فراوان از همکاریهای مهندس سید مهدی حسینی، فریبا آقاخانی، مهندس رضا فرخی زاده، مهندس مهدی شریفی، دکتر آرش یوسفی، ناهید میر طاهری، مهندس احسان محمدی، مهندس مصطفی مصطفی وند، مهندس بهرام رمضانی، مهندس سهیلا زمانی چگینی، بهمن بیرانوند، زهرا طالب زاده، مهندس حمید فخرانی، محمد رضایی، محمدرضا حسین زاده تنها، حسین فرجی، مهندس ملیحه علی احمدی، مهندس اشرف علی حسینی، مهندس علی اکبر سراوانی، مهندس حبیب الله یارمحمدی، و مهندس تورج رییسی سرتشیزی، مهندس ایمان محمدی آبیز، مهندس امیرعباس مشهدی احمدی، مهندس محمد جواد نیک کار، مهندس حیدر ویسی، مهندس اکبر خالوندی، مهندس تمجید پایدار، مهندس مهدی جمادی، مهندس ایمان صایمی، مهندس عبدالناصر باران زهی، مهندس محمد انور هاشم زهی، موسی دهقان نژاد، مهندس اسکندر گردمردی، مهندس محمدرضا بسملی، مهندس فرامرز اسفندیاری، مهندس مهدی تیموری، مهندس رضا رمضانی، مهندس نجمه فهرجی، مهندس محمدرضا مسعود، مهندس کورس ربیعی، مهندس صادق پورسالم، مهندس خسرو درویشی، مهندس عبدالرحمن مرادزاده، محمد فیض اللهی، خدارحم فیض اللهی، حسین نمازی زاده و تلاشهای تیم اجرایی سال 1393 و به ویژه دکتر محمد مهدی صابریون، دکتر سعید نوری نشاط، مهندس گلی احمدی فرد، حمیدرضا میرزاده، دکتر پروین پاکزادمنش، مهندس محمدعلی ادیبی، امین صانعی، دکتر مهدی الماسی، مهندس فرید فصیحی، سارا پاک ضمیر و مهندس محمد پروانه.

                                    مدیرعامل موسسه تخصصی مطالعات پلنگ آسیایی